Wilhelmina 1880 – 1962: VII

1911-1915 

Met de komst van Juliana was de toekomst van het Koninklijk Huis voorlopig weer veiliggesteld. Wilhelmina stortte zich na 1911 dan ook vooral op het veelvuldig inspecteren van militairen. Maar, mede door haar drukke werkzaamheden voor en in het land, werd de relatie met Hendrik slechter..

Sober jubileum maar feestelijke staatsbezoeken

In 1911 was Koningin Wilhelmina 12 ½ jaar Koningin. Dit jubileum werd echter maar ‘sober’ gevierd met slechts een zanghulde van schoolkinderen. Ze stonden op het voorplein van Paleis Noordeinde onder het raam waar de Koningin zat samen met de kleine Juliana op schoot.

Het bezoek aan België (maart 1911) ging er daarentegen een stuk feestelijker aan toe. Het mocht geen staatsbezoek genoemd worden, maar er werd genoeg aandacht besteed aan de komst van de Nederlandse Koningin. Er vond een rijtoer door een kort stukje Brussel plaats. Langs de kant was er veel belangstelling. Vooral op de markt waar Koningin Wilhelmina en de Belgische Koning Albert bij het stadhuis uitstapten. Aan de gevels hingen duizenden vlaggen en maar liefst 7.000 kinderen ‘defileerden’ over de markt langs het Koninklijk paar. Verder werd er onder andere nog een bezoek gebracht aan het Musée de Congo. Binnenkomende bezoeken van buitenlandse staatshoofden zijn er ook. Zo wordt op 4 juli 1911 de Franse president Faillières ontvangen, en in 1914 Koning Christiaan X van Denemarken.

Bijzondere overeenkomst tussen deze bezoeken is dat er op de Koninklijke sloep – toen nog veelvuldig in gebruik – werd gevaren. De Deense Koning werd na aankomst op het Centraal Station in Amsterdam zelfs direct naar de ‘staatsiesloep’ geleidt.

Bijna een jaar na het bezoek van de Franse president, bracht Wilhelmina samen met Hendrik een tegenbezoek aan Frankrijk. Per trein kwam het Koninklijk paar aan op het station ‘Bois de Boulogne’ waarna ze vergezeld door de Franse president in een koets naar het Parijse stadhuis reden. De vriendschap met de president was goed. Zo bleek wel de volgende dag toen Wilhelmina met de man gearmd het Elysée paleis verliet. Hendrik in de achterhoede..

Relatie Wilhelmina en Hendrik op losse schroeven

De relatie van Wilhelmina en Hendrik schijnt in die periode overigens niet helemaal meer perfect te zijn geweest. Ze leiden veelal hun eigen leven en verschijnen alleen nog samen in het openbaar ‘als het echt niet anders kan’. Prins Hendrik is helaas vaak met zijn hobby jagen bezig op Kroondomein Het Loo. Hij reist regelmatig naar zijn geboorteland Duitsland, maar ontvlucht ook zijn vrouw net in de periode dat ze het extra druk heeft; kort voor de Eerste Wereldoorlog in 1914. Hoewel Nederland erin slaagt om neutraal te blijven, ondervinden we wel de gevolgen. Koningin Wilhelmina – ook wel de soldatenkoningin genoemd – leeft erg mee met het leger en trekt er soms meerdere keren per week op uit om militaire posten te bezoeken/inspecteren. Er deden zich ook verhalen de ronde dat de Koningin haar man liever ook niet bij de militaire inspectietochten had, omdat hij te vaak openlijk blijk gaf van zijn pro-Duitse houding. Daarnaast is Prins Hendrik in zijn

hoedanigheid als voorzitter van het Rode Kruis ook vaak van huis. Hij brengt tussen 1914-1918 ontelbare bezoeken aan ziekenhuizen, dorpen, steden, gewonden, weduwen en vluchtelingen. Vaak is hij pas laat in de avond of ’s nachts weer thuis en is ’s ochtends voor 7 uur al weer vertrokken. Een goed voorbeeld van het feit dat Wilhelmina en Hendrik soms totaal niet van elkaar wisten waar de ander naar toe moest is te zien op 15 januari 1915. Op het station van Den Haag kijkt iedereen met grote ogen wanneer de Koningin de Koninklijke trein van 7.40 uur naar Den Bosch nam, en Prins Hendrik vervolgens in een gewone sneltrein van 7.44 uur stapte. In den Bosch is de verbazing niet minder, wanneer beide treinen vrijwel tegelijk arriveren.. Wilhelmina en Hendrik zijn er dan inmiddels ook achter gekomen dat ze blijkbaar allebéi die dag een afspraak in Den Bosch hebben.

Wilhelmina weigert troonrede voor te lezen, en groeit in haar rol als ‘soldatenkoningin’

Op Prinsjesdag 1911 weigerde de Koningin de troonrede voor te lezen. Ze bleef weg uit onvrede over de herbenoeming van de Tweede Kamervoorzitter Van Bylandt. Als formele reden gaf ze op dat ze een oefening van het leger wilde bijwonen. Omdat op die derde dinsdag de socialisten een grote demonstratie voor het kiesrecht hielden, dachten veel mensen dat de Koningin om die reden was weggebleven. In de loop der jaren bezocht Wilhelmina ook echt ontelbare bezoeken aan militairen. Geen twijfel mogelijk dus dat ze niet met de volle 100% achter de officiële oprichting van de Nederlandse militaire luchtvaart zou staan. Op 16 april 1913 ondertekent de Koningin het Koninklijk besluit nummer 29, waarmee de Koninklijke Landmacht toestemming krijgt om met ingang van 1 juli 1913 een Luchtvaartafdeling (LVA) op te richten. De Luchtvaartafdeling – tegenwoordig Koninklijke Luchtmacht – bestaat bij de oprichting uit een commandant, vier vliegers en een gehuurd vliegtuig. Tijdens de Eerste Wereldoorlog onderging de luchtvaarttechniek extreem snelle vorderingen. Het personeelsbestand en de luchtvloot van de LBA werd sterk uitgebreid met een technische dienst, fototechnische dienst, meteorologische dienst en een radiodienst. Ook worden er in de loop der jaren vliegvelden aangelegd in Arnhem, Gilze-Rijen, Vlissingen en Venlo. Al in 1913 is Wilhelmina ter plaatste op het kersverse militairenvliegkamp in Soesterberg. Daar ziet ze ook het vliegtuig ‘de Brik'- het eerste militaire vliegtuig van Nederland.

Na 1911 (zoals hier in 1913) leest Wilhelmina weer trouw de troonrede voor.

Opening Vredespaleis

Behalve openingshandelingen, brengt Wilhelmina ook ontelbare
werkbezoeken. Op deze foto bezoekt ze fabriek Eibergen.

Op 28 augustus a.s. is onze huidige Koning aanwezig bij de viering van 100 jaar Vredespaleis. Precies honderd jaar geleden is het dan dat Wilhelmina op 28 augustus 1913 het Vredespaleis opende. Het Vredespaleis is de zetel van het Permanent Hof van Arbitrage, het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties, de Haagsche Academie voor Internationaal Recht, de Bibliotheek van het Vredespaleis en de Carnegie Stichting. Hiernaast is het paleis ook regelmatig de gastheer van diverse evenementen op het gebied van internationaal recht en politiek.Het idee van het Vredespaleis kwam voort uit een discussie in 1900 tussen de Russische diplomaat Friedrich Martens en de Amerikaanse diplomaat Andrew Dickson White, over de noodzaak van passende huisvesting voor het Permanent Hof van Arbitrage, dat opgericht was tijdens de eerste Vredesconferentie van Den Haag in 1899. White nam hierover contact op met zijn vriend, de weldoener, Andrew Carnegie. Carnegie was niet meteen enthousiast en wilde in eerste instantie alleen een bijdrage leveren voor het oprichten van een bibliotheek voor internationaal recht. White wist hem echter over te halen, en in 1903 ging Carnegie akkoord met een donatie van 1,5 miljoen dollar (3,7 miljoen gulden) voor de bouw van een vredestempel, waarin het Arbitragehof gehuisvest zou worden, en waarbij ook een bibliotheek zou worden ingericht. In eerste instantie wilde Carnegie het bedrag rechtstreeks aan Koningin Wilhelmina schenken, maar wettelijke beperkingen verhinderden dit, en in november 1903 werd de Carnegie Stichting opgericht “tot het bouwen, inrichten en onderhouden van een rechtsgebouw, en een boekerij ten behoeve van het Permanente Hof van Arbitrage”. Deze stichting is nog steeds verantwoordelijk voor het beheer en de administratie van het Vredespaleis. Tot op de dag van vandaag zijn ook leden van het Koninklijk Huis nog vaak aanwezig op bijeenkomsten in het Vredespaleis.

“Ik moet het nu hebben van mijn persoonlijk optreden, nú”

Wilhelmina met Juliana in 1912. 

Dat Wilhelmina – ondanks dat ze voor sommigen zo over kwam – niet van steen was, bleek wel uit de brieven die ze regelmatig schreef.  Bijvoorbeeld in 1914 aan haar moeder, die in Arolsen verbleef: : “Lieve moeder. Welk een toestand. U kunt U voorstellen de spanning waarin ik verkeer! Als er niets bijzonders gebeurt, vertrek ik dinsdag naar Den Haag met bedoeling er te blijven tot ik niet meer nodig ben. Als werkelijk een Europese oorlog op uitbreken staat, zal ik U vragen terug te keren, maar ik denk wel dat U dit uit U zelf ook zult doen. Alleen beschik ik wellicht over enkele gegevens meer en zal U dien telegraferen. Veel liefs en groeten aan allen, Uw kind Wilhelmina.”  Als op dinsdag 4 augustus Duitsland België de oorlog verklaard, vreest Nederland ook geschonden te worden. In deze dagen (later te lezen in haar boek ‘Eenzaam maar niet alleen’) stelt de Koningin dat ze niets heeft aan wat haar familie in de afgelopen eeuwen voor het land heeft betekend. “Ik moet het nu hebben van mijn persoonlijk optreden, nú. Ik moet dat vertrouwen gaan verdienen.” En dan is er ook nog de gedachte “Ik sta alleen voor het vaderland en ik alleen.” Over deze dinsdag 4 augustus schrijft ze: “De troepen defileerden langs Hendrik, Juliana en mij, die omstuwd waren door een grote menigte burgers. Ontsteltenis en ontroering stond op aller- gezicht te lezen. Niemand, die op deze gebeurtenissen bedacht was geweest! Ik besloot het defilé met het aanheffen van de kreet "Leve het Vaderland!" en het inzetten van het “Wien Neerlands bloed”. Zowel de kreet als het lied werden met ontroering en geestdrift door alle aanwezigen overgenomen.”