WATERSNOODRAMP 1953: Koningin Juliana en Prinses Wilhelmina hele dag in rampgebied

Op 2 februari 1953 bracht Koningin Juliana opnieuw een bezoek aan de overstroomde gebieden. Vanaf Dordrecht ging ze per schip richting ’s Gravendeel. Prinses Wilhelmina was nog op Zeeuws-Vlaanderen en zou die dag ook de Bevelanden en Walcheren bezoeken. ’s Avonds bezocht Juliana het Feyenoordstadion en Rotterdam Ahoy waar vluchtelingen verbleven. 

Foto: RVD

WATERSNOODRAMP 1953: Koningin Juliana bezoekt deel rampgebied

Het is vandaag zeventig jaar geleden dat delen van Zuidwest-Nederland overstroomden. 1836 mensen overleefden de Watersnoodramp niet. Koningin Juliana bracht samen met Prinses Beatrix op zondag 1 februari meteen een bezoek aan een deel van het rampgebied. Prinses Wilhelmina reisde voor een verblijf van twee dagen naar het oosten van Zeeuws-Vlaanderen.  

Deze iconische foto werd op Texel gemaakt. Bij de (onverwachtse) bezoeken van Juliana waren vaak geen camera's aanwezig.

8 december 1962: Uitvaart Prinses Wilhelmina

Zestig jaar geleden werd Prinses Wilhelmina bijgezet in de Nieuwe Kerk in Delft. Haar nadrukkelijke wens was een witte uitvaart, zoals bij haar man Prins Hendrik in 1934.

Embed from Getty Images

De speelgoedpaardjes van Wilhelmina, Juliana en Beatrix

Drie achtereenvolgende Koninginnen beschikten als klein meisje over een prachtig speelgoedpaard op wielen - nog voordat ze, op Juliana na, ruiters op een echt paard werden. 

Wilhelmina 1880 - 1962: XVI

1956 - 1962

In 1956 had Prinses Wilhelmina weer enkele activiteiten op de agenda staan. Ze opende de derde conferentie van de International Council for Christian Leadership in Noorwijk aan Zee, en was samen met Koningin Juliana, Prins Bernhard en Prinses Beatrix aanwezig bij het overbrengen van de Hongaarse vlag naar het Koninklijk Paleis in Amsterdam.

Foto: © J.D. Noske/Anefo/Nationaal Archief

Haar oudste kleindochter kreeg dat jaar ook Koninklijke verplichtingen, aangezien ze 18 was geworden. De 18e verjaardag van Prinses Beatrix werd in het Koninklijk Paleis in Amsterdam gevierd met een diner. Ondanks dat ze zich steeds meer terugtrok wilde Wilhelmina aanwezig zijn bij dit feest.

Drie generaties. Foto: © RVD

Enkele maanden daarna, op 30 juni 1956, was de prinses ook aanwezig toen haar kleindochter voor het eerst meeging op een officieel bezoek aan Amsterdam. Ze werd onder andere ontvangen in het Stedelijk Museum, en daar wilde Prinses Wilhelmina ook heel graag bij zijn. Onverwachts verscheen Prinses Wilhelmina ook bij de herdenking op het Waterlooplein van de Februaristaking 1941. Ze legde een bloemstuk in de vorm van een margriet bij het monument van de 'dokwerker'. De oorlogsslachtoffers konden op haar blijven rekenen. Het waren de enige momenten waarop Wilhelmina nog Paleis het Loo verliet. Op 14 mei 1956 nam ze zelfs zittend in haar auto het defilé af van de M.O.V.E.O. (Meer ontspanning voor ernstige Oorlogsgewonden) De zomer bracht ze het meest door in haar bekende vakantievilla de Ruygenhoek in Scheveningen. Sinds 1917 heeft deze villa veel voor Wilhelmina betekent. Ze ging er op zowel vrolijke als verdrietige momenten naar toe om van de zeelucht te genieten en te schilderen. In haar laatste jaren heeft ze er waarschijnlijk ook een gedeelte van haar boek geschreven. In 1957 en 1958 verscheen Wilhelmina nauwelijks in het openbaar. Uiteraard was ze wel te strikken voor de onthulling van het monument 'Herrijzend Rotterdam', en in 1958 kreeg men een glimp van haar te zien toen op Paleis Soestdijk het verjaardagsdefilé voor Koningin Juliana plaatsvond. Wilhelmina keek toe vanuit een raam:

Foto: © Harry Pot/Anefo/Nationaal Archief

Eenzaam maar niet alleen

De kerstkaart van 1958 liet zien dat ze in ieder geval genoeg honden had die haar letterlijk omringden op Paleis het Loo. In februari 1959 stond Wilhelmina plots weer in de spotlights. Haar boek 'Eenzaam maar niet alleen' kwam uit. In dit boek had ze de voorgaande jaren geschreven over haar jeugd die werd overschaduwd door de zekerheid dat ze Koningin zou worden. "Laat ik beginnen met te vertellen, dat ik nog de wandelstok van vader bezit, waarmee ik altijd mocht spelen als wij samen kuierden. Wandelen is wel een groot woord voor het gedribbel van een drie- of vierjarig kind. Thans speelt Marijke met zijn mooie dominospel, dat ik in hoge ere houd, in dezelfde kamer en op dezelfde plaats, waar wij dat samen deden…’’ Zo begint Prinses Wilhelmina aan het eerste hoofdstuk van haar boek. Aan de hand van de hoofdstukken; Vader en moeder,  Mijn jeugdjaren, Het begin van de nieuwe eeuw, De Eerste Wereldoorlog, Tussen de oorlogen, De Tweede Wereldoorlog, De bevrijding en daarna en Wachtte mij nog een taak?, beschrijft Wilhelmina haar hele leven. Het boek is vandaag de dag nog steeds populair onder Oranjefans.

"Dit mocht geen aubade worden"
Op 5 mei 1960 volgt er nog één groots en onvergetelijk moment van Wilhelmina en 'haar volk'. Ter gelegenheid van 15 jaar bevrijding wordt een kinderaubade op het voorplein van Paleis het Loo georganiseerd. Wilhelmina zei over deze dag: "Vandaag zijn we 15 jaar bevrijd. Ik kon het niet laten om naar buiten te gaan. En met al die kinderen vaderlandse liederen te zingen. Zo nu en dan zong ik mee, want dit mocht geen aubade worden. Aubades zijn voor de koningin. Nu was het: samen zingen, jong en oud." Wilhelmina zat gedurende de 'aubade' (die ze zelf dus liever niet zo noemde) op een stoel. Na de liedjes hees ze zich naar verluidt moeizaam uit de stoel om de kinderen te bedanken. "Lieve kinderen, ik dank jullie allemaal heel hartelijk, dat jullie vanmorgen zo mooi voor mij hebben gezongen. Leve het vaderland ! Leve de vrijheid !" aldus Wilhelmina. Tot slot werden de duizenden kinderen getrakteerd op repen chocolade die de prinses had gekocht. Nadat ze toezag op hoe alle kinderen een hap van de chocolade namen, verdween ze met een glimlach het paleis in.. Toen werd het stil rondom haar. Maanden. Jaren. Alleen de hondjes van Wilhelmina verschenen af en toe op het voorplein van het paleis. Ze probeerden dan bijvoorbeeld een hond weg te jagen die tegen het paleishek plaste:

Foto: © Joop van Bilsen/Anefo/Nationaal Archief

Overlijden
Op woensdag 28 november 1962 overleed Prinses Wilhelmina op 82-jarige leeftijd. Op 1 en 3 december was er in de Hofkapel voor mensen de mogelijkheid om een laatste groet te brengen aan de prinses die op 4 december onder veel belangstelling werd overgebracht naar Den Haag. Na haar overlijden wijdden de kranten paginagrote artikelen aan Wilhelmina's leven. Daarin werden vooral woorden als 'boegbeeld', 'dankbaarheid', 'moeder des vaderlands' en 'plichtsbesef' gebruikt. Veel mensen waren ook getuige van de rouwstoet. Op nadrukkelijke wens van Wilhelmina was haar uitvaart op 8 december in het wit. Na een dienst in de Nieuwe Kerk in Delft, werd ze bijgezet in de Koninklijke grafkelder:

Foto: © Merk Ben/Anefo/Nationaal Archief

Wilhelmina 1880 – 1962: XV

1951 – 1955 

Nadat ze de fotoserie van zichzelf met hondje Blackie had laten verspreiden, bleef het stil rondom Wilhelmina. Wel was de prinses in de jaren '50 regelmatig te porren voor publieke activiteiten waarbij ze een monument onthulde of een kerkdienst bijwoonde. Wat ze deed, had eigenlijk altijd betrekking op de oorlog. Hoewel ze al enkele jaren geen Koningin meer was, gaf ze in 1951 verzetsstrijdster Gemmeke de ridderslag na het uitreiken van de Militaire Willemsorde 4e klasse in het Koninklijk Paleis in Amsterdam. Ook woonde ze in februari 1951 een kerkdienst bij van het Leger des Heils.

Ze bezocht ook - zoals we nu een beetje van Beatrix kennen - de culturele evenementen in het land. Op 18 september 1952 reisde ze af naar Leeuwarden om daar het koor van de Grote Kerk te ontmoeten. Verder hield de prinses zich bezig met schrijven van haar boek, schilderen én ze kreeg ook vaak bezoek van haar kleinkinderen. Zo zijn er foto's waarop te zien is dat Marijke een middagje naar haar oma gaat:

Foto: © Van Duinen/Anefo/Nationaal Archief

Prinses Wilhelmina was echter niet altijd thuis. Ze reisde veel. In 1951 trok ze naar Zwitserland, waar ze in een hotel te Spiez logeerde. In de zomer van dat jaar ging ze met vrienden naar Noorwegen. Ze had, naar eigen zeggen, erg naar die reis uitgekeken. Ze bezocht er onder andere de kathedraal van Trondheim, maar omdat de reis incognito was, zijn verdere details onbekend. De reis was haar in ieder geval goed bevallen, want ook in 1953, 1954 en 1955 ging Wilhelmina op vakantie in Noorwegen.

Foto: © Joop van Bilsen/Anefo/Nationaal Archief

Tijdens de Watersnoodramp trad Prinses Wilhelmina weer in het openbaar. De ramp voltrok zich in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953. Springtij en een noordwesterstorm zorgden voor overstromingen in een groot deel van Zeeland, West-Brabant en de Zuid-Hollandse eilanden. Samen met Koningin Juliana en Prins Bernhard bezocht Prinses Wilhelmina het rampgebied en de slachtoffers. Wilhelmina reisde ook na het gezamenlijk bezoek nog eens naar de provincie Zeeland om met de bevolking te spreken en te bemoedigen om dorpen en steden weer op te bouwen. Eind september 1953 trad Wilhelmina in de voetsporen van haar moeder door een vergadering bij te wonen van de bestrijding van Tuberculose. In 1954 stond Prinses Wilhelmina nog een paar keer in de spotlights. Ze onthulde in Leiden op het Stadhuisplein een standbeeld wat een geschenk was van Juliana aan haar oude studentenstad. Eind dat jaar was Prinses Wilhelmina te gast op het huwelijk van jonkvrouw-Baronesse van Randwijk, haar particulier secretaris. Kleindochter Beatrix was op deze feestelijke dag één van de drie bruidsmeisjes. Een jaar later verscheen Wilhelmina weer even in het openbaar toen ze samen met haar vier kleinkinderen op Schiphol het vliegtuig opwachtte. Aan boord bevonden zich Koningin Juliana en Prins Bernhard. Het Koninklijk paar keerde terug van een bezoek aan de Nederlandse Antillen dat maar liefst drie weken geduurd had.

Foto: © Joop van Bilsen/Anefo/Nationaal Archief

Wilhelmina 1880 – 1962: XIV

1946-1950

Tot april 1946 woonde Koningin Wilhelmina uit medeleven met het Nederlandse volk in een huurhuis aan de nieuwe Parklaan in Den Haag. Apeldoorn bleef echter behoorlijk aan haar trekken, dus woonde ze vervolgens nog even in een villa aan de Waldeck Pyrmontlaan in Apeldoorn. Toen ze daar toch ook echt de ruimte van het Loo begon te missen, nam ze weer haar intrek in het paleis. In de periode na de oorlog had de Koningin maar weinig vrije tijd. Haar dagen waren gevuld met openingen, kransleggingen en ontvangsten. Ook reikte ze in juni 1946 de Militaire Willemsorde en andere onderscheidingen uit op vliegbasis Soesterberg.

Foto: © Willem van de Poll/ Nationaal Archief

Een maand daarvoor had ze nog een krans gelegd in het voormalig SS-concentratiekamp Vught. De oorlog liet haar, logisch, niet zomaar los. Prinsjesdag zou voorlopig ook sober gevierd worden, zo besliste ze. En inderdaad, in 1945, 1946 en 1947 zou de Gouden Koets in de stal blijven en ontbraken de militaire pracht en praal. De Koningin arriveerde deze jaren samen met Prinses Juliana en Prins Bernhard met een auto op het Binnenhof.

 Prinsjesdag 1946. Foto: © Thuring/RVD

Koningin Wilhelmina met Koning George VI. Op de achtergrond de paarden.

In september 1946 keerde Wilhelmina ook weer even terug naar Engeland, waar ze al die jaren had gewoond. Ze bracht een staatsbezoek aan de Engelse Koning George VI. Als dank voor de medewerking aan de bevrijding van Nederland schonk de Koningin Engeland 38 zwarte en grijze paarden. Een deel van de Britse Koninklijke familie was erbij toen bij Buckingham Palace de paarden getoond werden. Kort voor haar 66e verjaardag bracht de Koningin nog een bezoek aan Hengelo en Enschede, ontving ze Engelse padvinders op Paleis het Loo en bezocht ze het monument in Zutphen ter nagedachtenis aan de negen slachtoffers die op 31 maart 1945 door een executiepeloton van de Sicherheitsdienst zijn vermoord. Zelfs op haar verjaardag zocht ze weer een ander monument op, het Airborne Division herdenkingsmonument in Park Hartenstein, om daar een krans te leggen. Een paar weken later keerde ze terug om op het Airborne-kerkhof Oosterbeek (bij Arnhem) gesneuvelden te herdenken en een gedenkteken te onthullen. Zowel veteranen als nabestaanden keken vanachter het monument toe. ‘Geheime bezoeken’ waren er ook bij. Zo bezocht Koningin Wilhelmina op 9 oktober 1946 de tijdelijke begraafplaats van Britse soldaten die waren gesneuveld tijdens de bevrijding van de regio Nijmegen. Een fotograaf legde het moment toch vast, en liet de foto publiceren, waar de Koningin niet zo blij mee was. Tot slot bracht Wilhelmina eind ’46 een staatsbezoek aan België waar ze wederom de nodige onderscheidingen uit te delen had.

1947 begon feestelijk met de geboorte van een vierde kleindochter. Op 18 februari werd Maria Christina, met als roepnaam Marijke geboren. Het hield Koningin Wilhelmina echter wel tegen om haar dochter, die net opnieuw moeder was geworden, te vragen of ze haar taak wilde overnemen..

Foto: © RVD

Na de oorlog was Koningin Wilhelmina namelijk oververmoeid geraakt en dacht ze regelmatig over aftreden. Voor de buitenwereld was er weinig van te merken. Ook in 1947 had Wilhelmina weer ontelbaar veel werkbezoeken. Ze was onder andere aanwezig bij de herdenking van de ‘Woeste Hoeve’ waar 117 Nederlanders door de Duitsers zijn vermoord als vergelding voor de aanslag op Generaal Rauter. Op haar verjaardag, 31 augustus, nam ze vanaf het bordes van Paleis Huis ten Bosch de zanghulde van de Christelijke Zang en Oratorium Vereniging in ontvangst. Ook Juliana, Bernhard en de kleinkinderen waren hierbij aanwezig.


Het moet omstreeks deze periode zijn geweest dat Koningin Wilhelmina aan Prinses Juliana gevraagd heeft of ze tijdelijk voor haar wilde regeren. Op 9 oktober 1947 stond alles nog in het teken van de doop van Prinses Marijke in de Utrechte Domkerk. Het was een extra feestelijke dienst en voor de Koninklijke familie bijzonder om na de wat sobere doopdiensten van Irene en Margriet in de oorlog nu ook weer op Nederlandse bodem, in een Nederlandse kerk hun kind te kunnen laten dopen. Een paar dagen later, op 14 oktober 1947 werd Juliana benoemd tot regentes. Behalve vanwege haar gezondheidsproblemen droeg Koningin Wilhelmina haar taak ook over aan haar dochter omdat ze teleurgesteld was in het naoorlogse Nederland, waar de oude politieke tegenstellingen weer in ere werden hersteld. Ze overwoog niet lang meer te wachten met een officiële troonswisseling. Al nam ze weer wel vanaf 1 december het regentschap op zich. In de tussentijd – toen haar dochter even regentes was – was Wilhelmina maar weinig te zien. Ze had dus echt rust genomen, maar was wel even in beeld bij de intocht van Sinterklaas. Sinterklaas kwam in november ’47 onder grote publieke belangstelling naar de Dam. Op het balkon van het paleis stonden ook Koningin Wilhelmina, Prinses Juliana, Prins Bernhard en de prinsesjes. Toen de Sint dichterbij het paleis kwam, wandelde het gezelschap het paleis uit, zodat de prinsesjes hem persoonlijk konden begroeten. Prinses Margriet werd door Bernhard opgetild om het paard een wortel te geven. Wat de prinsesjes niet wisten is dat Wilhelmina zelf ook regelmatig voor Sinterklaas speelde. 


Op 13 december was Koningin Wilhelmina opnieuw op de Dam te vinden waar ze een krans legde bij het herdenkingsmonument. In januari ’48 werden er nieuwe staatsiefoto’s van Wilhelmina gemaakt, waardoor het volk niet de indruk kreeg dat dit het jaar zou worden van de troonsafstand. Maar op 12 mei 1948 kondigde Koningin Wilhelmina haar aftreden aan: “Er is de last van het klimmen der jaren, een achteruitgaan van kracht, weerstands- en arbeidsvermogen, van de krachten welke de geest onontbeerlijk zijn voor het nemen van verantwoorde beslissingen in de diepgaande en ingewikkelde vraagstukken die er in de tegenwoordige tijd maar al te veel zijn. Voor deze nuchtere werkelijkheid ben ik gesteld en ofschoon ik mij steeds bewust ben, dat de mens slechts wikt en god beschikt, meen ik toch in het welbegrepen belang van u allen en het rijk te handelen door het regeringsbeleid toe te vertrouwen aan Juliana, die naast wijs inzicht ook haar leeftijd voor heeft en over jonge frisse krachten beschikt.”".." “Overgroote vermoeienis, die noch mijn werk, noch mijn gezondheid ten goede komt en die onder den druk van de uitoefening van mijn zware taak, geen kans krijgt over te gaan, noopt mij ten tweeden male mijn toevlucht te nemen tot een regentschap" voegde ze aan haar toespraak toe. Per direct nam Prinses Juliana het regentschap weer op zich. Dit zou t/m 30 augustus 1948 duren, zodat Koningin Wilhelmina op haar verjaardag haar 50-jarig regeringsjubileum kon vieren (feitelijk regeerde ze dus iets minder dan 50 jaar). Desondanks is ze met afstand het langstzittende Nederlandse staatshoofd ooit.

Op 30 augustus kwam Koningin Wilhelmina alvast per trein aan in Amsterdam waar ze de volgende dag getrakteerd werd in het Olympisch stadion op een theatervoorstelling. Aan het theater met als titel ‘In Neerlands Tuin’ werkten militairen, acteurs, padvinders en sporters mee. Tot slot sprak Koningin Wilhelmina een dankwoord waarin ze ook Emma en Hendrik noemde: “Ik denk aan mijn moeder, aan wie ik zo onuitsprekelijk veel verschuldigd ben, aan haar, de wijze regentes die mij opvoedde en met haar moederlijke liefde en zorg omringde. Ook mijn man was bij het vervullen van mijn taak een grote steun.” Op 3 september, een dag voordat Koningin Wilhelmina officieel afstand doet van de troon, werd op het IJ een grote vlootschouw gehouden. Aansluitend rijdt de Koninklijke familie door de stad om naar iedereen te zwaaien. Ook een dag later is er een rijtoer, maar dan zonder de inmiddels afgetreden Koningin Wilhelmina. In het Paleis op de Dam tekende ze de Akte van Abdicatie. Aansluitend stelde ze de nieuwe Koningin voor op het balkon van het paleis. Toen de oud-Koningin aan het einde van haar toespraak iets te enthousiast “En ik acht me gelukkig met u allen te kunnen uitroepen: Leve de Koningin!’ gevolgd door een driewerf ‘Hoera!’ zei, schoot haar kunstgebit helaas los. Dat was duidelijk te horen aan de ‘volle mond’ waarmee ze ‘hoewra’ riep en zelfs haar dochter nog een kus gaf terwijl ze de grootste moeite moest doen het gebit niet uit haar mond te laten vallen.

© screenshots Beeld en Geluid

Twee dagen later, op 6 september, werd Koningin Juliana ingehuldigd in de Nieuwe Kerk. (lees hier uitgebreid over de inhuldigingsdag van Juliana) Koningin Wilhelmina zat tijdens de plechtigheid naast haar kleindochter Irene en verliet na de feestdag meteen de stad om even tot rust te komen in de ‘Ruygenhoek’ in Scheveningen.

Op 7 oktober stond ze weer volop in de spotlights toen ze van haar dochter het Grootkruis Militaire Willemsorde uitgereikt kreeg. In januari 1949 kwam kolonel van Gulik 7 fotoalbums aan Prinses Wilhelmina aanbieden. In de boeken stonden de resultaten van de ‘lenzenwedstrijd’: 'Onze fotograferende jongens overzee.' Verder werd in 1949 het Koningin Wilhelmina Fonds opgericht (KWF) Prinses Wilhelmina ontving bij haar gouden regeringsjubileum namelijk een nationaal geschenk en besloot het bedrag van ruim twee miljoen gulden te bestemmen voor de bestrijding van kanker. Hierdoor was het Koningin Wilhelmina Fonds een feit. Ze was geen Koningin meer, en had meer vrije tijd dan ooit, maar toch verdween Wilhelmina niet helemaal naar de achtergrond. Zo opende ze in oktober 1949 het ereveld Loenen. Ze zou dus altijd een beetje de ‘oorlogskoningin’ blijven. Ook zette ze zich in voor het Leger des Heils en opende ze een tuinfeest.

Ter gelegenheid van haar 70e verjaardag op 31 augustus 1950 liet Wilhelmina zich fotograferen in Paleis op de Dam. Op een van de foto’s heeft ze haar lievelingshondje Blackie op schoot die aan de hanger van zijn halsband heeft staan: Blackie, Paleis het Loo. Tevens kwam bij het vrijgeven van de foto’s de mededeling dat Wilhelmina haar verjaardag zonder openbare festiviteiten wenste te vieren. Sindsdien is Wilhelmina zich eigenlijk meer en meer gaan ‘terugtrekken’ op Paleis het Loo, maar wat niemand wist is dat ze zich in de jaren ’50 vooral ging bezighouden met het schrijven van een boek. “Eenzaam, maar niet alleen”..



Foto's: © Meijboom/RVD